Động mạch chủ và những bệnh lý thường gặp!

Phình động mạch chủ bụng giai đoạn đầu hầu hết không có triệu chứng gì, thường được phát hiện tình cờ khi siêu âm hoặc chụp phim cắt lớp vi tính. Tiêu chuẩn chẩn đoán phình động mạch chủ khi một đoạn động mạch chủ giãn ra ít nhất gấp 1,5 lần kích thước bình thường của nó.

Triệu chứng đau vùng bụng, đau thường khu trú tại vùng hạ vị hay phía sau lưng. Cảm giác đau thường liên tục, bứt rứt kéo dài hàng giờ đến nhiều ngày. Ngược lại với đau cơ xương vùng lưng, vận động không ảnh hưởng đến cảm giác đau do phình, mặc dù ở một tư thế nhất định nào đó có thể người bệnh cũng cảm thấy dễ chịu hơn.

Việc xuất hiện những cơn đau mới hay đau tăng lên thường xuất hiện đột ngột có thể báo trước sự giãn thêm ra hoặc đe dọa vỡ phình. Cơn đau trong phình động mạch chủ có đặc điểm như: đau liên miên không dứt, dữ dội và khu trú ở sau lưng hay phần bụng dưới. Cảm giác đau có thể lan xuống vùng bẹn, ra vùng hông, hay xuống chân.

Vỡ phình thực sự kèm theo một cơn đau lưng đột ngột cùng với đau bụng và bụng căng cứng. Hầu hết các bệnh nhân đều có một khối, có thể sờ thấy ở bụng và đập theo nhịp tim kèm theo tụt huyết áp được xem là biểu hiện đặc trưng của phình động mạch chủ bụng.

Phình động mạch chủ bụng

Phình động mạch chủ bụng có các dấu hiệu dọa vỡ, bệnh nhân đột ngột đau bụng dữ dội, tương tự như những tình trạng bệnh lý cấp tính ở bụng khác như cơn đau quặn thận, viêm ruột thừa, hay xuất huyết dạ dày – ruột.

Choáng mất máu và các biến chứng của vỡ phình động mạch chủ có thể xảy ra nhanh chóng. Chảy máu sau phúc mạc có thể biểu hiện bằng tụ máu ở bên sườn và vùng bẹn. Vỡ vào khoang phúc mạc có thể dẫn đến căng cứng bụng, trong khi vỡ vào trong tá tràng biểu hiện bằng xuất huyết dạ dày – ruột ồ ạt. Dòng máu chảy qua chỗ phình bị rối loạn và có thể hình thành các cục máu đông dọc theo thành động mạch. Cục máu đông này cùng với những mảnh xơ vữa động mạch có thể trôi theo dòng máu gây thuyên tắc mạch và ảnh hưởng đến tuần hoàn của các động mạch phía xa.

Tuy nhiên, vỡ phình động mạch chủ là nguy hiểm nhất. Khi vỡ phình động mạch chủ xảy ra thì có tới 80% các trường hợp bị vỡ vào phía sau phúc mạc bên trái và có thể làm hạn chế phần nào sự vỡ ra, trong khi hầu hết các trường hợp còn lại vỡ vào khoang phúc mạc và gây chảy máu không kiểm soát được dẫn đến truỵ tim mạch nhanh chóng.

2.3. Lóc tách động mạch chủ

Lóc tách động mạch chủ (hay còn gọi là bóc tách động mạch chủ, tách thành động mạch chủ) là bệnh khá nặng nề và đang có xu hướng mắc gia tăng. Lóc tách động mạch chủ cấp nằm trong nhóm bệnh của hội chứng động mạch chủ cấp (gồm lóc tách động mạch chủ, tụ máu trong thành, loét xuyên thành, phình động mạch chủ tiến triển nhanh, và chấn thương hoặc do thầy thuốc gây ra).

Lóc tách động mạch chủ cấp nằm trong nhóm bệnh của hội chứng động mạch chủ cấp

Lóc tách động mạch chủ xảy ra khi xuất hiện vết rách nội mạc, dòng máu qua vết rách nội mạc làm bóc tách các lớp áo của động mạch chủ, tạo ra lòng giả và lòng thật, bóc tách lan dọc đường đi của động mạch, có thể lan xuống bụng, lan vào các mạch tạng, mạch chi gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Lóc tách động mạch chủ được coi là cấp khi xảy ra dưới 2 tuần, bán cấp khi thời gian từ 2-8 tuần, mạn tính khi >8 tuần

Lóc tách động mạch chủ được phân loại theo De-Bakey hoặc Stanford. Trong đó phân loại theo Stanford được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng:

• Stanford A (typ A): có lóc tách ở động mạch chủ lên (có thể kèm theo lóc tách ở phần quai hoặc động mạch chủ xuống).
• Stanford B (typ B): không có lóc tách ở phần động mạch chủ lên.

3. Phòng ngừa bệnh động mạch chủ

Kiểm tra huyết áp thường xuyên là cách phòng bệnh động mạch chủ.

Thường xuyên kiểm tra huyết áp

Thay đổi lối sống để hạn chế nguy cơ mắc bệnh lý động mạch chủ cũng như những biến chứng nguy hiểm như suy tim, nhồi máu cơ tim. Lời khuyên là:

• Ngưng hút thuốc lá và tránh khói thuốc, nói không với rượu bia.
• Tránh xa những loại thức ăn nhanh, thực phẩm nhiều dầu mỡ, nhiều muối và nhiều đường.
• Ăn nhiều rau củ quả và các loại thực phẩm nhiều chất xơ như ngũ cốc thô, các loại hạt, các loại đậu, trái cây, rau quả xanh,…
• Giảm cân nếu bị thừa cân.
• Dành nhiều thời gian đi bộ, hoạt động thể chất. Tuy nhiên, người bệnh tim mạch cần trao đổi kỹ với bác sĩ để lựa chọn hình thức tập luyện và cường độ phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.
• Kiểm tra, điều trị kịp thời những bệnh lý liên quan tới bệnh mạch vành như đái tháo đường, thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu,…
• Xây dựng lối sống tích cực, vui vẻ, thanh thản, tránh căng thẳng quá mức, làm việc điều độ,…

Bệnh lý động mạch chủ thường diễn biến rất nhanh với nhiều bệnh lý nguy hiểm đòi hỏi xử trí kịp thời, hiệu quả. Ngày nay, ở Việt nam tuổi thọ tăng cao, dân số người già cũng gia tăng vì vậy người cao tuổi cần chú ý kiểm soát huyết áp, khám bệnh, xét nghiệm máu cơ bản và siêu âm mạch định kỳ nhằm phát hiện sớm các bệnh lý động mạch chủ để đề phòng và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nặng dễ tử vong.

Phình động mạch chủ bụng và bóc tách động mạch chủ là hai bệnh thường gặp trong số các bệnh lý động mạch chủ nguy cơ tử vong cao do vỡ phình động mạch chủ.

Xem thêm: Hội chứng rò mao mạch hệ thống là gì?